Bybit TR, Türkiye’de sektöre katkı sunmak için blok zinciri ve Web3’teki son trendleri ele aldığı seride bu hafta “Bitcoin Runes Nedir?” konusuna yer veriyor.
Bitcoin Runes, Bitcoin blok zinciri üzerinde fungible token (birbirinin yerine geçebilen token) oluşturmayı mümkün kılan bir protokoldür. BRC-20 ve SRC-20 token’ları da aynı zincir üzerinde çalışsa da Runes onlardan farklı olarak Ordinals protokolüne bağımlı değildir. Daha basit ve verimli bir yapıyla tasarlanmış olan Runes, Bitcoin’in uzun süredir kullanılan UTXO modeli ile OP_RETURN komutunu temel alır. Bu yaklaşım, hem teknik açıdan daha yalın bir çözüm sunar hem de işlem maliyetlerini ve ağ yükünü azaltır.
Bitcoin Runes nasıl çalışır?
Protokolün çalışma mantığı, Bitcoin’in temel yapı taşları olan UTXO modeli ve OP_RETURN komutuna dayanır. UTXO, yani harcanmamış işlem çıktıları modeli, Bitcoin’de her işlemin bir dizi çıktı üretmesi prensibine dayanır. Bu çıktılar, tıpkı dijital paranın küçük parçaları gibi düşünülebilir ve yeni işlemlerde girdi olarak kullanılabilir. Runes açısından bakıldığında, her bir UTXO farklı miktarda veya türde Rune barındırabilir. Bu özellik, token yönetimini daha şeffaf ve kolay hale getirir.
OP_RETURN ise Bitcoin işlemlerine ek veri eklemeyi sağlayan bir komuttur. Zincire en fazla 80 baytlık bilgi yazılmasına izin verir. Runes, bu alanı kullanarak token’ın adı, sembolü, kimliği, arz miktarı ya da belirli eylemler için gerekli talimatları kaydeder. Bu veriler “Runestone” adı verilen bir yapı içerisinde, doğrudan Bitcoin işlemlerinin OP_RETURN bölümünde saklanır.
Runes oluşturma ve basım süreci
Yeni bir Rune ortaya çıkarmak “etching” olarak adlandırılır. Bu aşamada token’ın adı, sembolü, arzı, bölünebilirliği ve diğer tüm parametreleri belirlenir. Tüm bu bilgiler, bir blok zinciri işleminin OP_RETURN çıktısına yazılarak kalıcı hale getirilir. Etching sırasında yaratıcılar isterlerse “premine” seçeneğiyle, toplam arzın bir kısmını halka açılmadan önce kendilerine ayırabilir.
Etching sonrasında token’lar “minting” süreciyle basılır. Burada açık ve kapalı minting olmak üzere iki farklı yöntem öne çıkar. Açık minting’de herkes yeni token basabilir. Kapalı minting’de ise yalnızca belirlenen koşullar sağlandığında, örneğin belirli bir zaman aralığının sonunda, yeni token üretimi mümkün olur. Bu esneklik, token dağıtımının çok daha kontrollü veya topluluk odaklı yapılabilmesine imkan tanır.
Bitcoin Runes ve BRC-20 arasındaki farklar
Bitcoin Runes ile BRC-20 arasındaki en temel fark, altyapılarından kaynaklanır. Runes, Bitcoin’in kendi UTXO modeline dayanırken BRC-20, Ordinals protokolünü kullanır ve verileri doğrudan satoshi’lere işler. Bir başka farklılık da transfer mekanizmasında bulunur. Runes, OP_RETURN alanındaki verilerden yeni UTXO’lar oluşturarak transferleri gerçekleştirirken BRC-20’de her transfer için yeni bir inscription yapılması gerekir.
Token basımı açısından Runes daha esnek bir yapı sunar. Geliştiriciler ister açık ister kapalı mint yöntemiyle token basabilir ve ayrıca premine seçeneğini kullanabilir. BRC-20 ise yalnızca açık mint yöntemini destekler. Yönetim tarafında da Runes’un avantajı vardır çünkü Lightning ağı ve SPV cüzdanlarıyla uyumludur. BRC-20 token’ları ise yalnızca Ordinals destekli cüzdanlarla kullanılabilir.
Bitcoin Runes’un Avantajları
Runes’un öne çıkan en önemli faydası verimliliktir. OP_RETURN modeli sayesinde veriler yalnızca 80 baytlık alan kaplar. Buna karşılık, BRC-20 inscription’ları 4 MB’a kadar yer tutabilir. Bu büyük fark, Bitcoin ağındaki yükü ciddi ölçüde azaltır, olası tıkanıklıkları önler ve performansı artırır.
Bir diğer avantaj basitliktir. Runes, zincir dışı veriye ihtiyaç duymadan, doğrudan blok zinciri üzerinde token üretmeyi mümkün kılar. Bu da karmaşık süreçleri ortadan kaldırır ve “junk UTXO” olarak bilinen gereksiz veri birikiminin önüne geçer. Böylece token oluşturmak ve yönetmek çok daha kolay bir hale gelir ve daha geniş bir kullanıcı kitlesi bu sürece dahil olabilir.
Runes aynı zamanda kullanıcı tabanını genişletme potansiyeli taşır. Ordinals ve BRC-20 geçmişte memecoin’lerin ortaya çıkışında büyük rol oynamış, Bitcoin ağına yeni kullanıcılar çekmişti. Benzer şekilde, Runes da Nisan 2024’teki çıkışından önce ve hemen sonrasında ciddi bir ilgi topladı. Aktivite bir süre sonra azalsa da Bitcoin için yeni kullanım alanları sunması nedeniyle gelecekte yeniden kullanıcı ilgisini üzerine çekmesi bekleniyor.
Sonuç
Bitcoin Runes, Bitcoin ekosistemine fungible token oluşturmak için yeni ve pratik bir yaklaşım kazandırıyor. UTXO modeli ve OP_RETURN komutunu temel alarak hem verimliliği hem de basitliği ön plana çıkarıyor. Token basımındaki esnek yapısı ve Lightning ağı ile uyumluluğu sayesinde, Bitcoin’in kullanım alanlarını genişletme ve kullanıcı tabanını büyütme potansiyeline sahip. Kripto dünyasının sürekli gelişen doğasında Runes, Bitcoin’in yalnızca bir değer saklama aracı olmadığını, aynı zamanda token ekonomisi için de güçlü bir zemin sunabileceğini gösteriyor.
