“Yabancı dil öğrenmek bir yetenek işi midir, yoksa çalışan herkes başarabilir mi?” Türkiye’de yıllardır tartışılan bir konu. Dilbilimci Seda Yekeler, geliştirdiği YEK Metotu ile her yaşta dil edinmenin mümkün olduğunu ortaya koyuyor. Bu yöntem ile beyindeki sinir yolları aktif hale getiriliyor ve dil edinmek kelime ezberlemekten çıkıp hayatın bir parçası haline dönüşüyor.
Türkiye’de yıllardır süren tartışma hala canlılığını koruyor: “Yabancı dil öğrenmek bir yetenek işi midir, yoksa çalışan herkes başarabilir mi?” Kimi insanlar dili çok hızlı öğrenirken kimileri yıllarca ders almasına rağmen bir türlü konuşamıyor. Türkiye’nin dil üzerine yüzde 100 yerli App’i Lingozon’un kurucusu, Dil Bilimci Seda Yekeler, Türkler’in dil öğrenmeye çalışırken yaptıkları yanlışların temelinde yatan nedenleri analiz ettikten sonra geliştirdiği YEK Metotu ile ikinci bir dil edinmek isteyenlere bilimsel çözümler ortaya koyuyor.
Seda Yekeler, her yaşta ikinci bir dil öğrenmenin mümkün olduğuna dikkat çekti: ‘’Nörobilim bu soruya açık bir yanıt veriyor: Dil bir yetenek değil, bir beyin becerisidir. İnsan beyni, doğru yöntemle uyarıldığında ikinci bir dili her yaşta edinme kapasitesine sahiptir. Dilin üretimi, Broca alanı tarafından yapılır; anlama ve kodlama ise Wernicke alanında gerçekleşir. Bu iki merkezin birbiriyle iletişim kurmasını sağlayan arkuat fasikülüs isimli sinir hattı ne kadar sık kullanılırsa, o kadar güçlenir. Yani dil konuşabilme becerisi doğuştan gelmez; bağlantılar çalıştırıldıkça oluşur. Türkiye’de milyonlarca insanın yıllarca İngilizce dersi alıp hala konuşamamasının nedeni de aslında bir yetenek eksikliği değil; bu sinir yollarının hiç aktive edilmemiş olmasıdır. Doğru yöntemle, doğru uyaranla ve doğru beyin aktivasyonuyla, dil herkes için mümkündür. Her dil de aynı beyin mekanizması ile çalışır; İngilizce, Almanca ya da Fransızca farketmez.’’
‘’Anlıyorum Ama Konuşamıyorum’’
Ezberlenen kelimeler, test çözümleri, dilbilgisi tabloları sadece Wernicke alanını çalıştırıyorr, ama Broca alanı pasif kalıyor. Bu nedenle “anlıyorum ama konuşamıyorum” cümlesi aslında bir beyin raporudur: Anlama devrede, üretim kapalıdır. Seda Yekeler, bu genel sorunlara karşın çocukların dili bu kadar hızlı edinmesinin nedenlerini şöyle anlattı: ‘’Bunun nedeni yetenekleri değil, beynin doğal mekanizmalarının kesintisiz bir şekilde işlemesidir. Bebekler dili önce anlamıyla değil, melodisiyle kaydeder. Ritmi, vurgu yapısını, tonlamayı duyar; sosyal etkileşimle bu kalıpları pekiştirir. Dil, onlar için bir ders değil, bir deneyimdir. Bu nedenle bilim insanları ‘dil önce bir müziktir’ der.’’
Dil Edinmek İçin Hafıza Nasıl Güçlenir?
Geliştirdiği yöntemle Türkiye’nin dört bir yanından binlerce kişiye ikinci dili edinme başarısı yakalatan Seda Yekeler, geliştirdiği yöntemin farkına dikkat çekti: ‘’Dil ediniminde yaşanan sorunlara karşı son yılların en etkili yaklaşımı olan YEK Metodu çözüm oluyor. YEK, ‘Yaparak, Etkileşimle, Keşfederek’ edinimi merkeze alan, beyni doğal öğrenme süreçlerine göre aktive eden bilim temelli bir yöntemdir. YEK’in en önemli özelliklerinden biri, öğrencinin pasif dinleyici olmaktan çıkıp aktif üretici haline gelmesini sağlamasıdır. Çünkü beyin, sadece dinlerken değil, konuşmaya cesaret edip üretirken yeni bağlantılar kurar. YEK Metodu’nun başarı sırrı, sadece pedagojik bir yöntem sunması değil; aynı zamanda beynin kimyasal yapısını da desteklemesidir. Özellikle asetilkolin adı verilen nörotransmitter, öğrenmede kritik rol oynar. Asetilkolin arttığında dikkat keskinleşir, hafıza güçlenir, öğrenme derinleşir ve unutmalar azalır. YEK’in üretim ve etkileşim odaklı yapısı asetilkolin seviyesini doğal olarak yükselttiği için, öğrenci sadece öğrenmekle kalmaz; dili edinir, yani kalıcı bir hale getirir.’’
Beynin duyusal işleme sistemi de YEK Metodu’nda özel olarak dikkate alınıyor. Seda Yekeler, bunun nasıl sağlandığını özetledi: ‘’’Sağ kulak avantajı’, olarak bilinen bilimsel bulguya göre, sağ kulaktan gelen sesler doğrudan sol beyne – yani dil merkezlerine – daha hızlı iletilir. Bu nedenle YEK Metodu’nda dinleme alıştırmalarının çoğu sağ kulak baskınlığıyla yapılır. Bu küçük ama güçlü ayrıntı, öğrencinin sese duyarlılığını artırır, kelime ayrıştırma becerisini güçlendirir ve telaffuzun çok daha hızlı gelişmesini sağlar. Doğru yöntemle, yeterli tekrar ve doğru duyusal girişle, her beyin dil üretir. YEK Metodu’nun farkı, tam olarak bu noktada ortaya çıkar: Dili öğretmez; beynin dili üretmesini sağlar.’’
Kelime Ezberleyerek Dil Öğrenmek Mümkün mü?
Kelime ezberlemek dil öğrenmek isteyenlerin ana hedeflerinden birine dönüşse de Seda Yekeler, bunun doğru bir hedef olmadığını vurguluyor: ‘’Ezberlemek yerine üretim yapmak, tekrarlamak, bağlam içinde konuşmak beynin dil ağlarını hızla güçlendirir. YEK Metodu'nun öğrenciler üzerinde başarı göstermesinin temel nedeni de tam olarak budur. Öğrenciler konuşmaya zorlanır, hata yapmaya cesaret eder ve beyin her hatada yeni bir sinaptik bağlantı kurar. Deneyimler gösteriyor ki, hata aslında bir öğrenme kusuru değil, beynin ‘yeni yol yapıyorum’ sinyalidir. Bu nedenle YEK sınıflarında hata yapılması teşvik edilir, çünkü her hata Broca’yı biraz daha güçlendirir.’’
YEK Metodu’nun Farkı
Dil eğitimini ders olmaktan çıkarıp doğal bir beyin pratiğine dönüştürür. Öğrenci ezberi bırakır, konuşmaya başlar. Kelime ezberlemek yerine bağlam kurar. Pasif dinleme yerine aktif üretim yapar.Bu nedenle, YEK Metodu’nu uygulayan herkes—çocuk, genç, yetişkin fark etmeksizin—kısa sürede konuşmaya başlar.YEK Metodu öğrenciyi pasiften aktife geçirerek asetilkolin seviyesini artırıyor.Sinaptik ağı güçlendiriyor ve dili otomatik hale getiriyor. YEK: Yaparak, Etkilelimle, Kesfederek dil edinmenin kapılarını açıyorYaparak: Öğrenci sürekli üretir; Broca alanı güçlenir.Etkileşimle: Ayna nöronlar devreye girer; öğrenme hızlanır.Keşfederek:Beyin anlamlı bilgiyi kalıcı belleğe atar.
